ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ
Χρύσα Καλτσώνη
Forensic Scientist
Πολλοί γονείς παραπονιούνται καθημερινά ότι τα παιδιά τους έχουν επιθετικήστάση απέναντί τους και υποστηρίζουν ότι αυτά είναι αντιδραστικά,ανυπάκουα, ότι τους φέρνουν αντίρρηση, ότι φωνάζουν και ότι πολλές φορές ταίδια τα παιδιά έχουν την τάση να χτυπήσουν τους γονείς τους. Στο σημείο αυτόθα πρέπει να εξεταστεί και να βρεθεί η αιτία η οποία “κρύβεται” πίσω από αυτήτην συμπεριφορά. Η συναισθηματική ανάπτυξη ενός παιδιού είναι αποτέλεσματόσο των κληρονομικών όσο και των περιβαλλοντικών συνθηκών πουυπάρχουν στις οικογένειες και στις οποίες μεγάλωσε και βίωσε ένα παιδί.
Μέσα από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί έχει αποδειχθεί ότι από τηστιγμή που γεννιέται ένα παιδί, ενεργοποιούνται θετικές ή αρνητικέςσυναισθηματικές περιοχές μέσα από εγγενείς μηχανισμούς έκφρασηςσυναισθημάτων, με σκοπό το παιδί να προσπαθεί να επικοινωνήσει με τοπεριβάλλον.
Σημαντικός παράγοντας της διαμόρφωσης της προσωπικότητας του ανθρώπουείναι η κληρονομικότητα και συγκεκριμένα το DNA της οικογένειας. Κάθεάνθρωπος μέσα του κρύβει μια προδιάθεση κάποιας μορφής ψυχικήςδιαταραχής, είτε αυτό ονομάζεται άγχος, είτε κατάθλιψη κ.λ.π. Βέβαια, για νααναπτυχθεί οποιαδήποτε μορφή διαταραχής, μεγάλο ρόλο έχει ηδιαπαιδαγώγηση που λαμβάνει ένα παιδί από το οικογενειακό αλλά και από τοσχολικό περιβάλλον. Στο πίσω μέρος του εγκεφάλου, πάνω από το εγκεφαλικόστέλεχος, υπάρχει η αμυγδαλή. Η αμυγδαλή είναι η περιοχή του εγκεφάλου, ηοποία λειτουργεί ως κυτταρική μνήμη. Δηλαδή, όλες οι σημαντικές και έντονεςστιγμές της παιδικής ηλικίας, όπως κακοποίηση, φόβοι, ατυχήματα και άλλα,αποθηκεύονται σε αυτή την περιοχή, με αποτέλεσμα, μεγαλώνοντας οάνθρωπος, “κουβαλάει” στο ασυνείδητο του όλες τις συναισθηματικές τουεμπειρίες.
Στην περίπτωση της επιθετικότητας, μπορούμε να παρατηρήσουμε τιςπαρακάτω εκδοχές:
Μια σημαντική εκδοχή όπου το παιδί είναι επιθετικό απέναντι στους γονείς τουείναι η κακομεταχείριση και η παραμέληση. Το παιδί κάθε μέρα στο σχολείοβιώνει προκλήσεις. Συναναστρέφεται καθημερινά με συνομηλίκους τους. Αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες, μοιράζεται συναισθηματικές ανάγκες,ανταλλάσσει απόψεις και σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αναζητά την αποδοχή,είτε από τους συνομηλίκους του είτε από τους δασκάλους του. Επιστρέφονταςστο σπίτι, το παιδί έχει ανάγκη να μοιραστεί τα νέα της ημέρας του με τους γονείς του. Θα ήθελε να εκφράσει το άγχος του και τις ανησυχίες που τοαπασχολούν και να συζητήσει μαζί τους κάτι που δυστυχώς τις περισσότερεςφορές δεν είναι εφικτό, διότι οι γονείς λόγω της πίεσης που δέχονται από τονεργασιακό χώρο αλλά και από
διάφορες άλλες προσωπικές προκλήσεις τηςκαθημερινότητας δεν μπορούν να διαθέσουν τον απαραίτητο χρόνο πουαπαιτείται και τείνουν να ξεσπούν τα νεύρα τους πάνω στο παιδί. Η εκτόνωση του άγχους των γονέων συμβαίνει με διάφορους τρόπους όπως το νακακοποιούν το παιδί τους, σηκώνοντας χέρι πάνω του, ή να το βάζουν τιμωρία.
2. Δεύτερος
χωρίς ιδιαίτερο λόγο, ή να το παραμελούν και να το μειώνουν λεκτικά κάνονταςέτσι το παιδί να αισθάνεται ενοχές, ντροπή αγωνία και συχνά κατάθλιψη. Όλααυτά έχουν επίπτωση πάνω στον ψυχολογικό κόσμο του παιδιού με αποτέλεσματο παιδί να εμφανίζει συμπτώματα μη ομαλής συναισθηματικής και κοινωνικήςανάπτυξης.
2. Δεύτερος λόγος που το παιδί εμφανίζει επιθετική συμπεριφορά είναι μιασυναισθηματική διαταραχή των γονιών η οποία επηρεάζει τη συναισθηματικήανάπτυξη του παιδιού. Μια πολύ συνηθισμένη περίπτωση είναι η καταθλιπτικήμητέρα. Το παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που αισθάνεται μοναξιά,εγκατάλειψη, θλίψη και απόγνωση. Νιώθει μια ορφάνια που μοιάζει με τηνορφάνια που νιώθουν τα παιδιά των
ορφανοτροφείων. Είναι γεγονός ότι ησυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού επηρεάζεται και από τη σχέση που έχουνοι γονείς μεταξύ τους. Όταν το ζευγάρι έχει προβλήματα στη διαπροσωπική τουσχέση, τείνουν να φωνάζουν μέσα στο σπίτι και ιδιαίτερα όταν το παιδίβρίσκεται στον ίδιο χώρο. Πολλές είναι οι περιπτώσεις γονέων που δε δίνουνσημασία στο γεγονός ότι με την ενέργεια τους αυτή το παιδί εκείνη τη στιγμήεπηρεάζεται συναισθηματικά και πληγώνεται. Η ένταση δημιουργεί στο παιδίάγχος. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις γονέων που ξεσπούν και εκφράζουνβία στο παιδί με διάφορες μορφές όπως σωματική λεκτική και σε κάποιες άλλεςπεριπτώσεις σεξουαλική. Αυτού του είδους η συμπεριφορά, οδηγεί το παιδί στοσημείο να εκδηλώσει μια επιθετικότητα στους γονείς του, διότι είναι έναςτρόπος να εκφράσει ότι δεν είναι ευτυχισμένο και χαρούμενο, αλλά επίσης ναεκφράσει τη δυσαρέσκεια του για την συμπεριφορά τους αυτή. Στην περίπτωσηδε που μεσολαβεί διαζύγιο μεταξύ των γονέων, έχει παρατηρηθεί ότι τομεγαλύτερο ποσοστό των ζευγαριών χωρίζουν με πολύ άσχημο τρόπο. Αυτό έχεισαν αποτέλεσμα πολλά παιδιά να αναστατώνονται και να ανησυχούν, καθώςβιώνουν έντονα το άγχος του αποχωρισμού από τον ένα γονιό μιας και αλλάζειαπότομα η μέχρι τότε ζωή του. Δυσκολία παρουσιάζεται συχνά εξαιτίας τηςαλλαγής περιβάλλοντος που βιώνουν τα παιδιά γιατί αναγκάζονται να μείνουνμε έναν από τους δύο γονείς ή γιατί ο ένας από τους γονείς τα στρέφει “έμμεσα”εναντίον του άλλου γονιού. Τέτοιες διαταραχές στην ιεραρχία τουοικογενειακού συστήματος όπου υπάρχει ρήξη της επικοινωνίας μεταξύ των γονέων με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αντιθετικές συμμαχίες γονιών –
παιδιών θεωρείται ότι μπορεί να συντελούν στην εμφάνιση διαφόρων ψυχικώνδυσλειτουργιών.
3. Ένας τρίτος παράγοντας είναι η ψυχοπαθολογία του παιδιού. Το παιδί ότανψυχικά είναι διαταραγμένο στις περισσότερες περιπτώσεις δεν μπορεί ναελέγξει τα συναισθήματα του, παρουσιάζει μεγάλη ευερεθιστότητα, έντοναξεσπάσματα θυμού, άγχος, απογοήτευση, ενοχή, έλλειψη ενδιαφέροντος για τασυναισθήματα των άλλων ανθρώπων, απομόνωση και κατάθλιψη.
4. Σημαντικό ωστόσο ρόλο σχετικά με την επιθετικότητα παίζει η καθήλωση στοστοματικό στάδιο σύμφωνα με την Φροϋδική θεωρία. Αυτή δέχεται ότι τοστοματικό στάδιο είναι το πρώτο στάδιο ανάπτυξης από τη στιγμή της γέννησηςμέχρι την ηλικία ενάμιση έτους. Σε αυτό το στάδιο οι ανάγκες του βρέφους, αυτάπου αντιλαμβάνεται και οι τρόποι έκφρασης του, επικεντρώνονται πρωταρχικάστην περιοχή του στόματος, των χειλιών, της γλώσσας και άλλων οργάνων πουέχουν σχέση με τη στοματική ζώνη. Οι στοματικές αισθήσεις περιλαμβάνουν τηνπείνα, τη δίψα, τα ευχάριστα απτικά ερεθίσματα που προκαλούνται από τη θηλήτου μαστού ή τα υποκατάστατά της, όπως και τις αισθήσεις που έχουν σχέση με
την κατάποση και τον χορτασμό. Καταστάσεις στοματικής έντασης οδηγούνστην αναζήτηση στοματικής ικανοποίησης και απεικονίζονται στην επερχόμενη ηρεμία μετά το θηλασμό ή το τάισμα. Επομένως όταν ένα παιδί, στερηθεί αυτήτην ευχαρίστηση, μέσα του δημιουργείται αίσθηση ότι κάτι του λείπει.
Κατά την ενήλικη ζωή παρατηρούνται ίχνη της στοματικής φάσης στο μάσηματης τσίχλας, στο φαγητό, το κάπνισμα και το φιλί. Στο στάδιο αυτόπαρουσιάζεται η μεγαλύτερη εξάρτηση, το παιδί είναι παθητικό και δεκτικό. Ηκαθήλωση σε αυτό το στάδιο κάνει το άτομο να αναπτύσσει ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, να ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του και να μην αποδέχεταιτον άλλο ως ξεχωριστή οντότητα. Οι άλλοι αναγνωρίζονται μόνο ως προς το τιμπορούν να δώσουν. Υπάρχουν υπερβολικές απαιτήσεις και που εκφράζονταιάλλοτε σεμνά και άλλοτε ικετευτικά ή επιθετικά. Οι εξαρτήσεις(υπερβολικόφαγητό, κάπνισμα, αλκοολισμός, ναρκωτικά), η φλυαρία, η απληστία και ηαυξημένη επιθετικότητα προς τους άλλους ή και προς τον ίδιο τον εαυτόσχετίζονται σύμφωνα με την Φροϋδική θεωρία με την στοματική καθήλωση.
5.
Υπάρχει ανάγκη για καθοδήγηση των παιδιών και για ύπαρξη ορίων.
Τα παιδιά χρειάζονται καθοδήγηση και κατευθυντήριες γραμμές από τους γονείς τους για τη σωστή διαπαιδαγώγηση τους. Η επικοινωνία και τα σωστάόρια ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας είναι οι πιο βασικοί παράγοντες για ένα ήρεμο και ευχάριστο οικογενειακό περιβάλλον. Η ένταση και η έλλειψη ορίωνμέσα στην οικογένεια επηρεάζουν αρνητικά την συναισθηματική ανάπτυξη τουπαιδιού. Αυτό έχει επίπτωση στην μετέπειτα προσωπική του αλλά καικοινωνική του εξέλιξη.
Για να επιτευχθεί αυτό είναι πολύ σημαντικό οι γονείς, αρχικά, νασυμπεριφέρονται μπροστά στο παιδί με όμορφο τρόπο μεταξύ τους. Ακόμα καιαν σε μια συζήτηση υπάρχει διένεξη ανάμεσα στους γονείς, ο ένας δηλαδήσυμφωνεί ενώ ο άλλος διαφωνεί για κάποιο θέμα, καλύτερο είναι να συζητηθείμεταξύ τους κάποια άλλη στιγμή που θα βρίσκονται μόνοι τους και όχι μπροστάστο παιδί, διότι πολλές φορές δημιουργείται νευρικότητα η οποία μεταδίδεταιστο παιδί.
Επίσης, τα παιδιά είναι απαραίτητο να μεγαλώνουν σε ένα
περιβάλλον όπου θαυπάρχουν κανόνες. Κανόνες ως προς την συμμετοχή τους στο σπίτι όπως είναι ηκαθαριότητα και η φροντίδα του προσωπικού τους χώρου, ο σεβασμός ανάμεσαστα μέλη της οικογένειας αλλά και η αλληλοβοήθεια. Ένας πολύ καλός τρόποςείναι οι γονείς να αφήνουν σημειώσεις με τις υποχρεώσεις του κάθε μέλους είτεστο υπνοδωμάτιο είτε στην κουζίνα. Βέβαια, σημαντικό είναι οι γονείς νααναγνωρίζουν και να επιβραβεύουν τη σωστή συμπεριφορά του παιδιού και ναμη μένουν μόνο στα λάθη ή στην μη τήρηση των κανόνων. Είναι πολύ σημαντικό για ένα παιδί να αισθάνεται ότι οι γονείς του το αναγνωρίζουν και τοαποδέχονται. Όταν το παιδί αισθάνεται αποδεκτό από τους γονείς του, νιώθειασφάλεια και υπάρχει μεγαλύτερη ψυχική σταθερότητα.
Ωστόσο, οι γονείς πρέπει να έχουν υπ’όψιν τους ότι τα παιδιά χρειάζονται χρόνο για να αφομοιώσουν τις καινούργιες πληροφορίες που λαμβάνουν. Αυτόσημαίνει ότι μπορεί να χρειάζεται οι γονείς να υπενθυμίζουν στα παιδιά τους τιςυποχρεώσεις τους, μέχρι το παιδί να κατανοήσει πλήρως την πληροφορία πουδέχεται.
Στις μέρες μας, υπάρχουν πολλές μέθοδοι μέσα από τις οποίες οι ενήλικες και ταπαιδιά (ατομικά και ομαδικά), έχουν τη δυνατότητα να ενημερώνονται, ναανακαλύπτουν αλλά και να βελτιώνουν τα ασυνείδητα κομμάτια του εαυτού
τους, τα οποία πολλές φορές τους οδηγούν στην εκδήλωση μιας λανθασμένηςσυμπεριφοράς που διαταράσσει τις οικογενειακές, φιλικές και εργασιακέςσχέσεις. Τέτοιες μέθοδοι είναι οι διάφοροι τύποι ψυχοθεραπείαςψυχοδυναµικού ή συµπεριφορικού τύπου, ψυχοθεραπείες που προσεγγίζουν τοοικογενειακό σύστημα, θεραπείες μέσω επίδρασης στην βιολογία του νευρικούσυστήματος καθώς επίσης και συμπληρωματικές θεραπείες όπως η γνωστικήομοιοπαθητική, ο βιοσυντονισμός, ο βελονισμός και άλλες
